Σεβασμός στη διαφορετικότητα!

Kατά την παραμονή μας στην πόλη Turnhout στο Βέλγιο επισκεφθήκαμε το σχολικό συγκρότημα CVO Taxandria,  ένα πολύγλωσσο και πολυπολιτισμικό σχολείο ενηλίκων, όπου ο σεβασμός στη διαφορετικότητα είναι αναγκαίο δομικό στοιχείο όλων των μαθησιακών διαδικασιών.



Κατά τη διάρκεια της επιμόρφωσής μας διαπιστώσαμε ότι στα συγκεκριμένα  εκπαιδευτικά ιδρύματα είχε δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στην διαμόρφωση του χώρου με στόχο την αποδοχή της διαφορετικότητας. Ο χώρος εκπαίδευσης αποτελεί θεμέλιο και βασικό εργαλείο της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Συμβάλει ουσιαστικά στη διαμόρφωση της κατάλληλης παιδαγωγικής ατμόσφαιρας, ενεργοποιεί τους μαθητές, τους ενθαρρύνει να εμπλακούν στη μαθησιακή διαδικασία και μετατρέπει το σχολικό κτίριο σε έναν οικείο και φιλικό χώρο δημιουργίας, ατομικής και ομαδικής έκφρασης. Κατά την παραμονή μας στο σχολικό συγκρότημα, είχαμε την ευκαιρία να  παρατηρήσουμε, να καταγράψουμε και να  ενημερωθούμε για καλές πρακτικές σχετικά με τη διαμόρφωση του χώρου εκπαίδευσης.

Η θετική προς τη διαφορετικότητα ατμόσφαιρα μας υποδέχτηκε από την είσοδό μας στο χώρο υποδοχής του εκπαιδευτικού ιδρύματος, που ήταν διακοσμημένος  με πορτραίτα προηγούμενων και τωρινών μαθητών διαφόρων εθνικοτήτων. Τα πορτραίτα αυτά συνδυάζονταν στη διακόσμηση του χώρου υποδοχής με έργα τέχνης ανάλογης θεματολογίας. Οι συγκεκριμένες επιλογές στο χώρο υποδοχής μαθητών και επισκεπτών, δημιουργούσαν αμέσως ένα κλίμα αποδοχής κάθε μαθητή ανεξαρτήτου εθνικότητας, γλώσσας, φυλής, κοινωνικής τάξης. Κάθε επισκέπτης διαμόρφωνε αυτόματα την πεποίθηση ότι το συγκεκριμένο σχολείο μπορεί να αποτελέσει σωστή επιλογή μόρφωσης και ενσωμάτωσης στην τοπική κοινωνία για τον οποιονδήποτε.

 

Ενδιαφέρουσα πινελιά στο χώρο υποδοχής ήταν η ύπαρξη δύο μεγάλων οθονών όπου προβάλλονταν συνεχώς χρήσιμες πληροφορίες για κάθε νέο μαθητή, τόσο σχετικά με το σχολείο (εγγραφή, δίδακτρα, ωράριο κ.ά.), όσο και με πρακτικά θέματα της καθημερινότητας (χρήση μέσων μαζικής μεταφοράς, συναλλαγές κ.ά.).

Φεύγοντας από το χώρο υποδοχής και κατευθυνόμενοι στον πρώτο όροφο όπου βρίσκονταν τα γραφεία των εκπαιδευτικών και του διοικητικού προσωπικού, την προσοχή μας μαγνήτισαν οι πόρτες των τάξεων διδασκαλίας, οι οποίες εξωτερικά ήταν διακοσμημένες με στοιχεία από διάφορες χώρες  , όπως σημειώματα που έγραφαν " καλώς ήρθατε " σε διάφορες γλώσσες ή κάρτες που απεικόνιζαν ανθρώπους με παραδοσιακές ενδυμασίες από διάφορα μέρη της Γης. Κυριολεκτικά, ένα κολάζ πολυπολιστισμικότητας και πολυγλωσσίας, το οποίο ενίσχυε το αίσθημα σεβασμού και αποδοχής που είχαμε ήδη νιώσει.

 

 

Το κολάζ πολυπολιτισμικότητας και πολυγλωσσίας συνεχίστηκε στο εσωτερικό των τάξεων υπήρχαν διάφορα στοιχεία που σκοπό είχαν την αποδοχή της διαφορετικότητας. Οι μαθητές που προέρχονταν από διάφορες χώρες προέλευσης έφτιαχναν ο καθένας από ένα προφίλ σε ένα χαρτόνι με την φωτογραφία τους, το όνομά τους και αρκετές ακόμα πληροφορίες, όπως τα ενδιαφέροντα, οι κλίσεις και οι δεξιότητές τους. Μας εντυπωσίασε το γεγονός ότι μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν τη μητρική τους γλώσσα σε όσα έγραφαν. Αυτά τα πρωτότυπα χαρτόνια-ταυτότητες,  κρεμασμένα το ένα δίπλα στο άλλο, παρέμεναν στη τάξη διδασκαλίας για όσο χρονικό διάστημα οι συγκεκριμένοι μαθητές έκαναν μάθημα εκεί.

Από τα υπόλοιπα διακοσμητικά και χρηστικά στοιχεία στις σχολικές αίθουσες, ήταν εμφανές ότι κάθε μαθητής μοιραζόταν, με κάθε ευκαιρία, τη διαφορετικότητά του με τους συμμαθητές και τους εκπαιδευτικούς τους. Μοιράζονταν συνεχώς πληροφορίες,  εμπειρίες, ήθη και έθιμα από τη χώρα προέλευσής τους. Για παράδειγμα, σε όλες τις τάξεις υπήρχε παγκόσμιος χάρτης, με τη  βοήθεια του οποίου οι μαθητές μπορούσαν να δείξουν, να συζητήσουν και να απαντήσουν στις απορίες των συμμαθητών τους για τη χώρα προέλευσης τους. 

Αρκετές από αυτές τις καλές πρακτικές αποφασίσαμε να τις εφαρμόσουμε και στο σχολείο μας, στο 4ο ΓΕΛ Ρόδου. Στο νησί της Ρόδου, λόγω της τουριστικής κίνησης, υπάρχουν πολλοί μικτοί γάμοι καθώς και πολλές οικογένειες μεταναστών που επέλεξαν το νησί για την εγκατάστασή τους. Αρκετοί από τους μαθητές μας προέρχονται από τέτοιες οικογένειες και νιώθουν έντονο το στοιχείο της διαφορετικότητάς τους, η οποία πηγάζει από το μίγμα της ελληνικής κουλτούρας και της κουλτούρας των γονιών τους.

Για τη δοκιμαστική εφαρμογή των πρακτικών αυτών επιλέχθηκε η διαμόρφωση μιας σχολικής αίθουσας ενός τμήματος της Α λυκείου κατά τη διάρκεια του μαθήματος της Πολιτικής Παιδείας. Για την καταγραφή των στάσεων των μαθητών ως προς τη διαφορετικότητα, πριν και μετά την εφαρμογή, εφαρμόσαμε τη διδακτική τεχνική της συνέντευξης.

Η συγκεκριμένη σχολική αίθουσα κρίθηκε κατάλληλη για την εφαρμογή για δύο λόγους. Πρώτον, χρησιμοποιήθηκε πρόσφατα ως αίθουσα μαθημάτων και δεν είχε κανένα στοιχείο διακόσμησης και δεύτερον, φιλοξενούσε μαθητές της Α' τάξης που μόλις είχαν εγγραφεί στο σχολείο για την τρέχουσα σχολική χρονιά και ακόμα διαμόρφωναν τις μεταξύ τους φιλικές και συνεργατικές σχέσεις.

 

 

Στάδια εφαρμογής

Πρώτη μέρα-φάση ευαισθητοποίησης και ενεργοποίησης: Οι μαθητές μπαίνοντας στην τάξη αντίκρισαν στον πίνακα κολλημένη την φωτογραφία μιας γυναίκας που φορούσε μπούργκα. 

Αντικρίζοντας τη εκδήλωναν αποδοκιμασία ή φόβο για αυτό που έβλεπαν, ήταν αρνητικοί και βέβαιοι ότι μια κακιά γυναίκα κρύβεται πίσω από αυτή τη μαντήλα. Οι συνεντεύξεις των μαθητών έδειξαν ότι ελάχιστα αποδέχονταν τη διαφορετικότητα στην εμφάνιση της συγκεκριμένης γυναίκας και αρκετοί εκδήλωσαν έντονο φόβο για κάθε τι που δεν τους ήταν γνώριμο από την καθημερινότητά τους. Στο τέλος του μαθήματος και αφού ολοκληρώθηκαν οι συζητήσεις/συνεντεύξεις, οι μαθητές προθυμοποιήθηκαν να κάνουν έρευνα στον ελεύθερο χρόνο τους και να μαζέψουν πληροφορίες για τις γυναίκες που φοράνε μπούργκα.

 

Δεύτερη μέρα-παρουσίαση πληροφοριών και οργάνωση δράσης: Οι μαθητές παρουσίασαν στην τάξη  τις πληροφορίες που συγκέντρωσαν. Δε δίστασαν να παραδεχτούν ότι η φωτογραφία δεν τους φόβιζε πια και ότι επιθυμούν να την αφήσουν κολλημένη στον τοίχο. Συμφώνησαν να συλλέξουν και να φέρουν και άλλες φωτογραφίες από διάφορα μέρη της γης και διάφορους πολιτισμούς. Κάθε φωτογραφία συνοδεύτηκε από παρουσίαση πληροφοριών από τους μαθητές.

Στο σημείο αυτό θεωρώ σκόπιμο να αναφέρω την αντίδραση αρκετών μαθητών στη φωτογραφία του τούρκου Πρωθυπουργού. Αν και αρχικά δυσανασχέτησαν στην τοποθέτησή της στον τοίχο της αίθουσας μεταφέροντας στην ομάδα προϋπάρχουσες αντιλήψεις και στερεότυπα από τον οικογενειακό και τον κοινωνικό περίγυρο, ύστερα από έναν εποικοδομητικό  διάλογο αναγνωρίστηκε από όλη η τάξη συμφώνησε ότι η φωτογραφία του μπορεί να μπει στον τοίχο.

 

Τρίτη μέρα - διακόσμηση της σχολικής αίθουσας/υλοποίηση: αποφασίσαμε να φέρουμε χαρτόνια και να γράψουμε στην πόρτα εξωτερικά "καλώς ορίσατε" ενώ εσωτερικά "αντίο" σε διάφορες γλώσσες. Αυτός είναι ο τρόπος που επέλεξαν οι μαθητές για να δηλώσουν ότι στην  τάξη μας είναι ευπρόσδεκτοι όλοι. 

Η διαδικασία διακόσμησης της τάξης με θέμα τη διαφορετικότητα εκτός από διδακτική ήταν και πολύ διασκεδαστική για τα παιδιά καθώς συνοδεύτηκε από ένα παιχνίδι ρόλων. Κάποιοι μαθητές έκαναν τους μετανάστες ή τους πρόσφυγες και τα υπόλοιπα τους υποδέχονταν. Μέσα από το παιχνίδι ρόλων οι μαθητές επέλεξαν τη λεκτική και τη μη λεκτική επικοινωνία για να εκφράσουν τους ρόλους τους, εξέφρασαν πολλές διαφορετικές απόψεις, μέσω των ρόλων που ενσάρκωσαν και έμαθαν εμπειρικά, βιωματικά και ενεργητικά διασκεδάζοντας παράλληλα. Αποφάσισαν μάλιστα στο επόμενο μάθημα να γράψουν σε διάφορες γλώσσες στο παράθυρο "καλημέρα".

  

     

                                                  



 

  

Τέταρτη μέρα - ολοκλήρωση δραστηριότητας: Οι μαθητές έγραψαν ατομικά ή σε ομάδες κάποια συνθήματα για την αποδοχή στη διαφορετικότητα . Κάποια από αυτά τα κόλλησαν στον τοίχο μαζί με τα στοιχεία των προηγούμενων ημερών.

Καθώς πλησίαζαν τα Χριστούγεννα οι μαθητές αποφάσισαν να στολίσουν το δέντρο της αγάπης και της αποδοχής και έτσι έφτιαξαν ένα χριστουγεννιάτικο δέντρο με τη φράση " Καλά Χριστούγεννα " σε διάφορες γλώσσες. 



 

Η δράση ολοκληρώθηκε με συνεντεύξεις των μαθητών, οι οποίες έδειξαν ότι απέκτησαν πιο θετική στάση ως προς το διαφορετικό και μείωσαν κατακόρυφα το φόβο απέναντι σε ότι δεν γνωρίζουν, κυρίως σε σχέση με συνήθειες και πιστεύω άλλων λαών. Το περιεχόμενο των συνεντεύξεων έδειξε ξεκάθαρα τη διαμόρφωση θετικών στάσεων απέναντι στους διαφορετικούς πολιτισμούς, στα διαφορετικά ήθη και έθιμα και γενικότερα στη διαφορετική κουλτούρα που κάποιοι λόγω καταγωγής μεταφέρουν στο σχολείο μας αλλά και στην κοινωνία γενικότερα.

Τα παιδιά μέσα από αυτή τη διαδικασία γνώρισαν καλύτερα και αποδέχθηκαν τη διαφορετικότητα που προκύπτει από τον τρόπο ζωής, τις συνήθειες, τις παραδόσεις και τη θρησκεία των λαών.