Βασικά δομικά χαρακτηριστικά δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης

στη βελγο-φλαμανδική κοινότητα

Η δευτεροβάθμια εκπαίδευση στη βελγο-φλαμανδική κοινότητα αποτελείται από 4 επίπεδα. Κάθε επίπεδο περιλαμβάνει 2 τάξεις. Από το 2ο έως και το 4ο επίπεδο χωρίζεται κάθετα σε 4 τύπους εκπαίδευσης:

·   ASO-Γενική Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. Με σαφή προσανατολισμός στην ανώτατη εκπαίδευση και πιο θεωρητική προσέγγιση των διδακτικών αντικειμένων.

·    TSO-Τεχνική Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. Δίνει έμφαση στη σύνδεση των θεωρητικών γνώσεων με πρακτικές δεξιότητες και ικανότητες. Από τη μια μεριά προετοιμάζει τους μαθητές για την επαγγελματική τους αποκατάσταση και από την άλλη τους προετοιμάζει για την ανώτατη εκπαίδευση.

·    KSO-Καλλιτεχνική Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. Εστιάζει στην ανώτατη καλλιτεχνική εκπαίδευση χωρίς να αποκλείει διδακτικά αντικείμενα που δεν σχετίζονται με την τέχνη ή με άλλα επαγγέλματα.

·    BSO-Επαγγελματική Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. Πρόκειται για ένα τύπο εκπαίδευσης που εστιάζει στην απόκτηση πρακτικών δεξιοτήτων. Οι μαθητές αποκτούν θεωρητικές γνώσεις ενώ παράλληλα μαθαίνουν να εξασκούν ένα συγκεκριμένο επάγγελμα. Συχνά, αυτός ο τύπος εκπαίδευσης προσελκύει μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες και ιστορικών μαθησιακών αποτυχιών.

Επιπλέον επισημάνσεις:

·         Μόνο στην Επαγγελματική Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση (BSO) οι μαθητές μπορούν να παρακολουθήσουν και 4ο επίπεδο σπουδών.

·         Από το σχολικό έτος 2009-2010 υπάρχει και 4ο επίπεδο "υπηρεσιών υγείας και πρόνοιας" (μέσω του ΗΒΟ5).

·         Μετά την Β τάξη του 3ου επιπέδου, υπάρχει η δυνατότητα παρακολούθησης της 7ης τάξης στους τύπους εκπαίδευσης ASO, KSO και BSO.

·         Από την 1η Σεπτεμβρίου του 2009, η 7η τάξη ειδίκευσης των TSO και KSO εντάχθηκε στη νέα αναβαθμισμένη επαγγελματικού προσανατολισμού δευτεροβάθμια εκπαίδευση και αποκαλείται Se-n-Se (secundair-na-secundair).

Από το 2000, έχε εφαρμοστεί ένα αρθρωτό σύστημα επαγγελματικής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (BSO), από το οποίο μπορούν να επωφεληθούν οι μαθητές αφού ολοκληρώσουν το 1ο επίπεδο BSO.

Οργάνωση του σχολικού χρόνου

Η σχολική χρονιά ξεκινά την 1η Σεπτεμβρίου και τελειώνει, θεωρητικά, στις 31 Αυγούστου. Ουσιαστικά, η σχολική χρονιά ολοκληρώνεται στις 39 Ιουνίου καθώς από 1η Ιουλίου έως τέλος Αυγούστου διαρκούν οι καλοκαιρινές διακοπές. Λαμβάνοντας υπόψη τις σχολικές διακοπές, τα σχολεία λειτουργούν 182 ημέρες το χρόνο.

Με δεδομένο ότι η σχολική χρονιά ολοκληρώνεται στις 31 Αυγούστου, οι μαθητές υποχρεούνται να συμμετέχουν σε κάθε εκπαιδευτική διαδικασία που οργανώνεται για τους μήνες του καλοκαιριού π.χ. πρακτική εξάσκηση ή ερευνητικές εργασίες.

Εβδομαδιαίο και ημερήσιο πρόγραμμα

Εβδομαδιαίο πρόγραμμα: Το πλήρες πρόγραμμα στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και στην ειδική δευτεροβάθμια εκπαίδευση διαρκεί 9 μισές μέρες από τη Δευτέρα έως την Παρασκευή. Το κενό μισής μέρας (ένα πρωί ή ένα απόγευμα) που αντιστοιχεί σε κάθε μαθητή επιλέγεται από τον καθένα και συνηθίζεται να είναι την Τετάρτη το απόγευμα.

Στην μερικής απασχόλησης επαγγελματική δευτεροβάθμια εκπαίδευση τα μαθήματα καταλαμβάνουν το πολύ 4 μισές μέρες από τη Δευτέρα έως την Παρασκευή.

Στην πλήρης απασχόλησης δευτεροβάθμια εκπαίδευση μία εβδομάδα περιλαμβάνει 28 διδακτικές ώρες (36 διδακτικές ώρες στην περίπτωση του τομέα υγείας και πρόνοιας). Όπως καθορίζεται από τη Βασιλική Απόφαση αρ.2 της 21ης Αυγούστου 1978, ο μέγιστος αριθμός διδακτικών ωρών ανά εβδομάδα που δίνει στο σχολείο δικαίωμα κυβερνητικής χρηματοδότησης ή επιδότησης (εξαιρώντας κάθε διδακτική περίοδο για μαθησιακή στήριξη)  είναι 32, εκτός από:

·    Η Β τάξη του 1ου επιπέδου με ελάχιστο τεσσάρων διδακτικών ωρών την εβδομάδα αφιερωμένων στην πρακτική εξάσκηση: μέγιστος αριθμός διδακτικών ωρών 34.

·    Το σχολικό έτος πριν την ένταξη στην επαγγελματική εκπαίδευση: μέγιστος αριθμός διδακτικών ωρών 34.

·    TSO, KSO, BSO: μέγιστος αριθμός διδακτικών ωρών 36.

·    Το 3ο επίπεδο ASO με τουλάχιστον 2 διδακτικές ώρες φυσικής αγωγής την εβδομάδα και τουλάχιστον 1 διδακτική ώρα την εβδομάδα για καλλιτεχνική παιδεία ή αισθητική αγωγή: μέγιστος αριθμός διδακτικών ωρών 33.

·    Τμήματα υψηλής επαγγελματικής κατάρτησης (ΗΒΟ): μέγιστος αριθμός διδακτικών ωρών 36.

Ημερήσιο πρόγραμμα: Τα μαθήματα δεν ξεκινούν πριν τις 8 το πρωί ( συνήθως ξεκινούν στις 8:30) και ολοκληρώνονται μεταξύ 3 και 5 το απόγευμα. Το μεσημέρι υπάρχει διάλειμμα για φαγητό διάρκειας τουλάχιστον 50 λεπτών. Αν απουσιάζει ένας καθηγητής και δεν είναι εφικτή η αναπλήρωσή του ή η απασχόληση των μαθητών με εναλλακτική δραστηριότητα, τότε μπορεί να τους επιτραπεί η αναχώρηση από το σχολείο. Η κοινή λογική και το συμφέρον των μαθητών επικρατούν. Πρέπει σε κάθε περίπτωση να λαμβάνονται υπόψη παράγοντες όπως η γονεϊκή έγκριση, η ασφαλιστική κάλυψη, η ανωτέρα βία, η χρονική περίοδος, η ηλικία των μαθητών κ.ά.

Ωρολόγιο πρόγραμμα, διδακτικά αντικείμενα, κατανομή ωρών

Η κυβέρνηση επιβλέπει την ποιότητα της παιδείας θέτοντας τους στόχους και τους σκοπούς της εκπαίδευσης, τα απαιτούμενα επαγγελματικά προσόντα και το βασικό πρόγραμμα μαθημάτων, το οποίο αποτελεί τον πυρήνα του ωρολογίου προγράμματος.

Ο σκοπός του βασικού ωρολογίου προγράμματος είναι να επιτευχθούν οι βασικοί στόχοι που έχουν τεθεί για κάθε ομάδα μαθητών. Οι βασικοί στόχοι είναι από τη μια μεριά η απόκτηση και κατανόηση κάποιων βασικών γνώσεων, και από την άλλη η απόκτηση ορισμένων απαιτούμενων δεξιοτήτων και η διαμόρφωση στάσεων. Τα σχολεία υποχρεούνται να υλοποιήσουν τους γνωστικούς και ψυχοκινητικούς στόχους που έχουν τεθεί στο βασικό πρόγραμμα. Η επίτευξη των στόχων αυτών θα ελεγχθεί κατά την επιθεώρηση και αξιολόγηση του σχολείου.

Αξιολόγηση μαθητών δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης

Οι μαθητές αξιολογούνται μέσω ολιγόλεπτων και μεγαλύτερης διάρκειας γραπτών εξετάσεων, οι οποίες οργανώνονται από τον κάθε καθηγητή υπό την τελική ευθύνη  του διευθυντή της σχολικής μονάδας, σύμφωνα με απόφαση της φλαμανδικής κυβέρνησης της 19ης Ιουνίου 2002. Παράλληλα είναι εφικτή η συνεχής αξιολόγηση των μαθητών.

Στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, το συμβούλιο της τάξης, που είναι υπεύθυνο για την καθοδήγηση και αξιολόγηση των μαθητών, αποτελεί το βασικό όργανο αξιολόγησης των μαθητών. Το συμβούλιο αυτό αποτελείται από το διευθυντή ή κάποιο αντιπρόσωπό του και όλους τους εκπαιδευτικούς που διδάσκουν τον συγκεκριμένο μαθητή κατά τη συγκεκριμένη σχολική χρονιά (τα άτομα αυτά έχουν δικαίωμα ψήφου). Στην ομάδα αυτή μπορεί ακόμα να συμμετέχουν ο αναπληρωτής διευθυντής και άλλα μέλη του προσωπικού του σχολείου με συμβουλευτικό και συντονιστικό για τους μαθητές ρόλο, όπως σύμβουλοι, παιδαγωγοί ή ψυχολόγοι (η παρουσία των ατόμων αυτών στην ομάδα έχει συμβουλευτικό ρόλο). Εκτός από αυτό το συμβούλιο τάξης, υπάρχει και ένα ακόμα συμβούλιο που είναι υπεύθυνο για την επιλογή των μαθητών που θα εγγραφούν στο σχολείο, στο οποίο όμως δεν είναι υποχρεωτικό να συμμετέχουν όλοι οι καθηγητές που διδάσκουν τα μαθήματα που πρόκειται να παρακολουθήσουν οι μαθητές. Το συμβούλιο της τάξης είναι υπεύθυνο για την εγγραφή και τα δίδακτρα, την αξιολόγηση της επίδοσης των μαθητών, την προαγωγή τους στην επόμενη τάξη και τα πιστοποιητικά σπουδών τους.

Σε ένα Se-n-Se τμήμα σπουδών (7η τάξης ειδίκευσης επαγγελματικής εκπαίδευσης), το συμβούλιο αξιολόγησης μαθητών παίρνει τις αποφάσεις του στο τέλος του πρώτου εξαμήνου, με την προϋπόθεση ότι μέχρι τότε έχουν ολοκληρωθεί τα απαραίτητα μαθήματα. Για μαθήματα που διαρκούν πάνω από τρία εξάμηνα, άρα περισσότερο από ένα σχολικό έτος, το συμβούλιο αξιολόγησης δεν παίρνει αποφάσεις μέχρι να ολοκληρωθούν όλα τα εξάμηνα.

Ο μέγιστος αριθμός ημερών που μπορεί να δαπανηθεί για την αξιολόγηση μαθητών είναι 30 μέρες (ή 60 μισές σχολικές μέρες). Τα σχολεία που έχουν υιοθετήσει το σύστημα της συνεχούς αξιολόγησης και οι μορφές εκπαίδευσης 1,2,3 της ειδικής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης δεν μπορούν να αφιερώσουν πάνω από 9 σχολικές μέρες (ή 18 μισές σχολικές μέρες) στην αξιολόγηση μαθητών. Οι διαβαθμισμένες εξετάσεις και τα τεστ δεξιοτήτων, στα οποία υποβάλλουν τους μαθητές άλλες δομές κι όχι το σχολείο, κατά τη διάρκεια προγραμμάτων επαγγελματικής και τεχνικής κατάρτισης (π.χ. εξετάσεις για οδήγηση φορτηγών), δεν συμπεριλαμβάνονται στο μέγιστο αριθμό ημερών αξιολόγησης.

Πρόοδος μαθητών

Κάθε συμβούλιο τάξης πρέπει να ολοκληρώνει το ευαίσθητο έργο της πνευματικής και κοινωνικής αξιολόγησης κάθε μαθητή σε τακτά χρονικά διαστήματα και να καταλήγει σε παιδαγωγικά συμπεράσματα. Με αυτά τα δεδομένα, είναι δυνατό να ζητηθεί βοήθεια και αν θεωρηθεί απαραίτητο να αναθεωρηθεί και να επαναπροσδιοριστεί το αποτέλεσμα. Ακόμα, το συμβούλιο της τάξης έχει την υποχρέωση να συμφωνήσει σε μία κοινή προσέγγιση για κάθε μαθητή και να αποφανθεί στο τέλος τους σχολικού έτους σχετικά με το αν ο μαθητής μπορεί να προαχθεί στην επόμενη τάξη και αν θα λάβει τον αντίστοιχο τίτλο σπουδών (τίτλος σπουδών προσανατολισμού/orientation certificate).

Το συμβούλιο της τάξης μπορεί να στηρίξει τις αποφάσεις του στους ακόλουθους παράγοντες, μεταξύ άλλων:

·    την προηγούμενη σχολική επίδοση του κάθε μαθητή,

·    τα ενδιάμεσα αποτελέσματα της καθημερινής του προσπάθειας, των σύντομων γραπτών δοκιμασιών και των διαγωνισμάτων του,

·    τις πληροφορίες από το Κέντρο Καθοδήγησης Μαθητών (Pupil Guidance Center),

·    συζητήσεις με γονείς και μαθητές, αν κριθεί απαραίτητο.

Εκδίδονται 3 τύποι τίτλων σπουδών προσανατολισμού:

·    Τίτλος σπουδών-Α αν ο μαθητής ολοκλήρωσε με επιτυχία την τάξη,

·    Τίτλος σπουδών -Β αν ο μαθητής γίνεται δεκτός στην επόμενη τάξη, αλλά εξαιρείται από κάποια μαθήματα ή μαθησιακές διαδικασίες.

·    Τίτλος σπουδών -C αν ο μαθητής παραμένει στάσιμος.

Η απόφαση αυτή μπορεί να διαφοροποιηθεί αν αποφασιστεί η επανεξέταση του μαθητή.

Η τελική απόφαση λαμβάνεται από όλα τα εμπλεκόμενα μέρη π.χ. στην περίπτωση ενός τίτλου σπουδών-Β ο μαθητής ή οι γονείς του μπορούν να αποφασίσουν να επαναλάβει την τελευταία τάξη.

Οι μαθητές αξιολογούνται μόνο από τις επιδόσεις τους και η διαδικασία αξιολόγησης δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί για πειθαρχικούς σκοπούς. Οι μαθητές ή οι γονείς, που επιθυμούν να υποβάλουν ένσταση σε ένα τίτλο σπουδών Β ή C, έχουν προθεσμία τριών ημερών από την ημέρα της ανακοίνωσης των αποτελεσμάτων. Μία επιτροπή ενστάσεων θα αποφασίσει αν το συμβούλιο της τάξης πρέπει να επανεξετάσει την περίπτωση ή όχι.

Οι αποτυχίες παραμένουν ένα σημαντικό πρόβλημα. Σε πολλές περιπτώσεις, η επανάληψη της τάξης αποτελεί την εύκολη λύση στην περίπτωση λανθασμένου προσανατολισμού ή λανθασμένης επιλογής μαθημάτων. Ήδη βρίσκονται σε εξέλιξη επιπλέον πρωτοβουλίες σχετικά με τα θέματα αυτά.

 Πιστοποίηση

Εκτός από τους τίτλους σπουδών προσανατολισμού που απονέμονται στο τέλος κάθε τάξης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, το συμβούλιο της τάξης μπορεί να απονείμει και ένα δίπλωμα δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης:

·    3ο επίπεδο: στο τέλος της Β τάξης (ASO, TSO, KSO) ή στο τέλος της Γ τάξης (BSO) αν αυτή δεν αποτελεί τάξη εξειδίκευσης (η Se-n-Se ή 7η τάξη, όπως αποκαλείται)

·    4ο επίπεδο BSO: στην Α ή στην τελευταία τάξη

·    στο τέλος του τμήματος ΗΒΟ (υπηρεσιών υγείας και πρόνοιας)

Eίναι επίσης δυνατό να δοθεί και ένας τίτλος σπουδών υποχρεωτικής εκπαίδευσης σε όσους μαθητές δεν το έχουν ήδη λάβει, μετά την ολοκλήρωση της Α τάξης.

 

Τίτλοι σπουδών επίσης απονέμονται:

·    πριν το ξεκίνημα της επαγγελματικής κατάρτισης και στη Β τάξη του πρώτου επιπέδου (τίτλος σπουδών 1ου επιπέδου SO)

·    μετά τη Β τάξη (ASO, TSO, KSO) του 2ου επιπέδου (τίτλος σπουδών 2ου επιπέδου SO)

Στην επαγγελματική δευτεροβάθμια εκπαίδευση, οι μαθητές μπορούν εκτός από τους τίτλους σπουδών προσανατολισμού να αποκτήσουν και άλλες πιστοποιήσεις:

·    2ου επιπέδου, στη Β και Γ τάξη (όταν αυτή είναι οργανωμένη ως συμπληρωματικό έτος)

·    3ου επιπέδου, στη Β και Γ τάξη (όταν αυτή είναι οργανωμένη ως έτος εξειδίκευσης)

·    4ου επιπέδου, στη Β τάξη (σύμφωνα με την εγκύκλιο So 64).

Σε ορισμένες τάξεις και σε ορισμένες μαθησιακές διαδικασίες, οι μαθητές πρέπει να πραγματοποιήσουν με επιτυχία τις διαβαθμισμένες γραπτές δοκιμασίες (integrated test-GIP).

·    2ου επιπέδου BSO: οι μαθητές της Γ τάξης όταν αυτή αποτελεί συμπληρωματικό έτος σπουδών.

·    3ου επιπέδου TSO, KSO, BSO: οι μαθητές της Β τάξης.

·    3ου επιπέδου BSO: οι μαθητές της Γ τάξης όταν αυτή αποτελεί τάξη  εξειδίκευσης.

·    4ου επιπέδου BSO: οι μαθητές της Β τάξης, σύμφωνα με την εγκύκλιο SO 64.

3ο επίπεδο: Το 3ο επίπεδο ASO, KSO, αποτελεί έτος προπαρασκευής για την ανώτατη εκπαίδευση και οδηγεί σε πιστοποιητικό κανονικής παρακολούθησης μαθημάτων (certificate of regular course attendance).

Για κάθε ομάδα μαθημάτων της Β και Γ τάξης του 3ου επιπέδου σπουδών σε κάθε κλάδο της εκπαίδευσης καθώς και σε κάθε τάξη του 4ου επιπέδου BSO, οι μαθητές μπορούν να λάβουν τίτλο σπουδών στις βασικές γνώσεις διοίκησης επιχειρήσεων. Τον ίδιο τίτλο σπουδών μπορούν να αποκτήσουν κατά την μερικής απασχόλησης επαγγελματική δευτεροβάθμια εκπαίδευση, εφόσον ο μαθητής έχει ήδη παρακολουθήσει τουλάχιστον 4 χρόνια δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Από την 1η Σεπτεμβρίου του 2008 έχει ενταχθεί σε όλα τα σχολεία δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, ένα νέο πρόγραμμα διοίκησης επιχειρήσεων, στηριγμένο στις δεξιότητες των μαθητών (εγκύκλιος SO/2008/01).

Στην αρθρωτή (διαδοχική) δευτεροβάθμια εκπαίδευση κάθε στάδιο οδηγεί σε ένα επιμέρους τίτλο σπουδών και το σύνολο των τίτλων μιας μαθησιακής οδού αντιστοιχούν σε ένα πιστοποιητικό.

Στη διαδοχική δευτεροβάθμια εκπαίδευση, στους μαθητές που ολοκληρώνουν επιτυχώς την επαγγελματική τους εκπαίδευση αφού παρακολουθήσουν τον ελάχιστο απαιτούμενο χρόνο δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, απονέμεται ο τίτλος σπουδών του 2ου επιπέδου, δηλαδή ένας  τίτλος ή δίπλωμα δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.

Οι μαθητές του Se-n-Se 3ου επιπέδου μπορούν να αποκτήσουν το πιστοποιητικό ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Όσοι μαθητές δεν ολοκλήρωσαν με επιτυχία το σύνολο των μαθημάτων, λόγω επίδοσης ή λόγω ανεπαρκούς φοίτησης, λαμβάνουν τον τίτλο σπουδών προσανατολισμού C.

 

Οι πολιτικές υποστήριξης και ενσωμάτωσης των προσφύγων στο Βέλγιο

Οι πολιτικές υποστήριξης και ενσωμάτωσης
των προσφύγων στο Βέλγιο

Τα τελευταία χρόνια η ευρύτερη γεωπολιτική αστάθεια στην Αφρική, στην Κεντρική και Δυτική Ασία, στη Μέση Ανατολή, καθώς και η πολυδιάστατη ένοπλη σύγκρουση στη Συρία έχουν φέρει την Ευρώπη αντιμέτωπη με τη μεγαλύτερη μαζική μετακίνηση ανθρώπων μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η έξαρση του προσφυγικού προβλήματος έχει καταστήσει επιτακτική την ανάγκη λήψης δέσμης μέτρων από τις χώρες υποδοχής και έχει αποτελέσει πεδίο έντονων πολιτικών και κοινωνικών αντιπαραθέσεων.

Πολλοί είναι εκείνοι που διατείνονται ότι η προσφυγική κρίση έχει βάλει σε δοκιμασία τις αντοχές της «ενωμένης» Ευρώπης, έχει δημιουργήσει εθνοκεντρικές πολιτικές ανακοπής των προσφυγικών ροών, οι οποίες αποδομούν το ευρωπαϊκό ιδεώδες και, ταυτόχρονα, έχει καταστήσει περισσότερο από κάθε άλλη φορά σαφές το γεγονός ότι τα γεωγραφικά σύνορα υπάρχουν για να διαχωρίζουν τα κράτη και να οριοθετούν τον ζωτικό χώρο δράσης κάθε λαού.

Κάποιοι άλλοι βλέπουν μια Ευρώπη εγκλωβισμένη σε θεωρητικού τύπου συζητήσεις που επικεντρώνονται  στην κατανομή βαρών και στις ποσοστώσεις ανάμεσα στα κράτη-μέλη, επιδιδόμενη στη λήψη ημιμέτρων και σε κοντόφθαλμους, σπασμωδικούς χειρισμούς που δεν επιτρέπουν τη δημιουργία ενός κοινού πλαισίου αλληλεγγύης και διαχείρισης του προσφυγικού ζητήματος, μια  Ευρώπη  ανίκανη να διαχειριστεί ένα πρόβλημα ανθρωπιστικής εντέλει φύσης.

Αναμφισβήτητα το προσφυγικό είναι ένα ζήτημα με πολιτικές, νομικές, κοινωνικές και οικονομικές προεκτάσεις και η επίλυσή του κάθε άλλο παρά εύκολη είναι. Εντούτοις, το πρόσφατο ταξίδι στο Βέλγιο στο πλαίσιο της υλοποίησης του προγράμματος «Επιμόρφωση σε Αξιολόγηση μαθητών και Ψηφιακές Τεχνολογίες» μάς έδωσε τη δυνατότητα να αντιληφθούμε πολιτικές ένταξης που δημιουργούν τις νομικές και τυπικές προϋποθέσεις σύγκλισης των προσφυγικών πληθυσμών με τους πολίτες του κράτους υποδοχής. Βεβαίως, αφενός το γεγονός ότι έχουν να διαχειριστούν αναλογικά μικρότερο –σε σχέση με τη χώρα μας- αριθμό προσφυγικών ροών και αφετέρου το γεγονός ότι το Βέλγιο έχει υπάρξει παραδοσιακά χώρα υποδοχής μεταναστών, εξασφαλίζει στους ιθύνοντες μια πολύτιμη εμπειρία στον σχεδιασμό και την εφαρμογή εξίσου επιτυχημένων πολιτικών υποστήριξης και ένταξης και στην περίπτωση των προσφύγων.

Από το 2003 έχει επισημοποιηθεί στη χώρα μια πολιτική ενσωμάτωσης των νεοεισερχόμενων πληθυσμών. Η βελγική κυβέρνηση είναι υπεύθυνη για τη μετανάστευση, την καταπολέμηση των διακρίσεων και το νομικό πλαίσιο αναφορικά με το ζήτημα της ιθαγένειας. Οι πολιτικές ένταξης, όμως, που πρέπει να ακολουθηθούν και αφορούν στην εκπαίδευση, τη γλώσσα, τη στέγαση, την εύρεση εργασίας, τη θρησκεία και το γενικότερο πολιτιστικό υπόβαθρο των μεταναστών υπόκεινται αποκλειστικά στην αρμοδιότητα των Περιφερειών και των Κοινοτήτων.

(Στο δημαρχιακό μέγαρο του Turnhout. Δεξιά εικονίζεται ο δήμαρχος της πόλης

και αριστερά ο κ. Gert Hurkmans, διευθυντής του Taxandria CVO Turnhout)

Την εκχώρηση της αρμοδιότητας αυτής σε τοπικό επίπεδο μας περιέγραψε από την πρώτη κιόλας ημέρα της επίσκεψής μας στο δημαρχείο του Turnhout  -πόλης στη φλαμανδική επαρχία της Αμβέρσας-  ο δήμαρχος, ο οποίος αναφέρθηκε διεξοδικά στις δομές που υπάρχουν και συνεχώς διευρύνονται  στο πλαίσιο της κοινωνικής πολιτικής που εφαρμόζει η πόλη με επίκεντρο την εκπαίδευση,  την υγεία και την ένταξη στην τοπική αγορά εργασίας όλων των νεοεισερχόμενων, αλλά και εκείνων που είχαν φτάσει σε πρότερο χρόνο. Απόλυτα εναρμονισμένη με την οπτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης που υπαγορεύει πολιτικές ενσωμάτωσης των μεταναστών και προσφύγων, η δημοτική αρχή του Turnhout έχει αναλάβει σημαντικές πρωτοβουλίες προκειμένου να διαχειριστεί την ετερότητα και να πετύχει τόσο την εξοικείωση των προσφύγων με το νέο περιβάλλον όσο και την ίση μεταχείριση αυτών στην οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική ζωή της πόλης.

 

(Taxandria CVO Turnhout)         

(Κοινοποίηση των απαιτούμενων εγγράφων νομιμοποίησης των προσφύγων
στο Taxandria CVO Turnhout)

Παράγοντες που διαμορφώνουν τις διαδικασίες ένταξης είναι η νομιμοποίηση μέσω των απαιτούμενων εγγράφων που αναγνωρίζουν το καθεστώς του πρόσφυγα, η γλώσσα, η κατοικία, η απασχόληση, η πολιτισμική και θρησκευτική ιδιαιτερότητα και οι άτυπες κοινωνικές σχέσεις. Όπως είναι φυσικό, ζωτικής σημασίας στοιχείο για την ομαλή προσαρμογή στη νέα ζωή  είναι η γνώση της γλώσσας. Έτσι,  ιδιαίτερη έμφαση έχει δοθεί από  τις τοπικές αρχές στη γεφύρωση των γλωσσικών εμποδίων και στην ανάπτυξη βασικών επικοινωνιακών δεξιοτήτων πρωτίστως στη φλαμανδική γλώσσα και, δευτερευόντως, στην αγγλική.

Δεδομένου του γεγονότος ότι υπάρχουν αρκετές διαφοροποιήσεις όσον αφορά στους πρόσφυγες (ανήλικοι συνοδευόμενοι από τους γονείς ή μη, ενήλικοι με οικογένεια ή άνευ, άτομα με υψηλά, τυπικά ή ανύπαρκτα μορφωτικά προσόντα, με συγκεκριμένο ή μη επαγγελματικό προσανατολισμό κλπ.) υπάρχει πρόβλεψη για διαφοροποιημένους τύπους υποστηρικτικών ενταξιακών μέτρων, προσαρμοσμένων στην προσωπική κατάσταση και τις ανάγκες των ενδιαφερομένων. Ιδιαίτερα σημαντική σε αυτό είναι η συμβολή ενός Οργανισμού (AGENTSCHAP INTEGRATIE & INBURGERING) με έδρα τις Βρυξέλλες, ο οποίος ιδρύθηκε τον Ιανουάριο του 2015 και χρηματοδοτείται από τη Φλαμανδική Κυβέρνηση.

 

(Είσοδος παραρτήματος του Οργανισμού στο Turnhout)

Καλύπτει με 36 περιφερειακά σημεία επαφής την περιοχή της Φλάνδρας και των Βρυξελλών (εξαιρούνται οι πόλεις της Γάνδης και της Αμβέρσας) και απασχολεί 783 εργαζόμενους. Στο πρόγραμμά του περιλαμβάνονται η στοιχειώδης εκμάθηση της ολλανδικής γλώσσας (επίπεδο Α2), η διερεύνηση των γνωστικών  δεξιοτήτων  των  ατόμων  που προσέρχονται σε αυτό (Test Covaar II), η παροχή ατομικής καθοδήγησης, καθώς επίσης και η παροχή κοινωνικού και επαγγελματικού προσανατολισμού στη μητρική τους γλώσσα ή σε οποιαδήποτε άλλη γλώσσα μιλούν άπταιστα.

(Μέρος του Test Covaar II)

Οι υποδομές των εκπαιδευτικών οργανισμών που υποδέχονται πρόσφυγες, τα προγράμματα που εφαρμόζουν στο πλαίσιο υποδοχής και ενσωμάτωσής τους, η ευελιξία
των χρονοδιαγραμμάτων, οι διαδικασίες αξιολόγησης και η εξατομικευμένη πληροφόρηση που παρέχεται μέσω της γραμματειακής υποστήριξης κάθε εκπαιδευτικού κέντρου ανέδειξαν  μια  πολύ  καλά σχεδιασμένη οργάνωση  των δομών  κατά  τρόπο, ώστε να καλύπτουν σε πολύ μεγάλο εύρος τις ανάγκες όλων των προσφύγων με έμφαση στην αποτελεσματική ανάπτυξη γλωσσικών και εξειδικευμένων επαγγελματικών δεξιοτήτων.

 

(Αίθουσα διδασκαλίας του Taxandria CVO Turnhout για εκμάθηση

της φλαμανδικής γλώσσας σε προσφυγόπουλα ηλικίας 12-18 ετών)

(Γραμματεία στο Taxandria CVO Turnhout.
Παροχή πληροφοριών και ατομικής καθοδήγησης)

 

(Institute VDAB,  αίθουσα εκμάθησης φλαμανδικής γλώσσας σε πρόσφυγες

που πρόκειται να απασχοληθούν ως υπάλληλοι super market)

Λέξη «κλειδί» στα προγράμματα που έχουν καταρτίσει είναι η  ενδυνάμωση, στην οποία αποβλέπουν μέσω της εκμάθησης της γλώσσας, του προσανατολισμού στη φλαμανδική/βελγική κοινωνία και, τέλος, του προσανατολισμού στην αγορά εργασίας.

(Από την παρουσίαση του προγράμματος του Οργανισμού
AGENTSCHAP INTEGRATIE & INBURGERING. Λέξη «κλειδί» η  ενδυνάμωση)

 

         Ωστόσο, η μεγαλύτερη πρόκληση με την οποία ήρθαν αντιμέτωποι -επιτυχώς, κατά τη σύμφωνη γνώμη όλων- ήταν να βρεθεί τόσο για την εκπαιδευτική κοινότητα αλλά και τους πολίτες του Turnhout, όσο και για τους πρόσφυγες, ένας λειτουργικός συμβιβασμός ανάμεσα στα ίσα δικαιώματα και στο δικαίωμα στη διαφορετικότητα. Έχουν καταφέρει να δημιουργήσουν ένα σχολικό σύστημα αναγνώρισης και αποδοχής, το οποίο αφενός έχει θέσει εξαρχής τους δικούς του απαιτητούς όρους και κανόνες λειτουργίας και αφετέρου αποποιούμενο τη λογική της απότομης και ισοπεδωτικής ενσωμάτωσης, προκρίνει μια ανεκτική απέναντι στην ιδιαιτερότητα της διαφορετικότητας εκπαίδευση. Η εκμάθηση της γλώσσας ενός λαού ή η συμμετοχή στην υλική ευημερία και τις δυνατότητες μιας χώρας δε συνιστά αυτόματα και ενσωμάτωση. Αυτή επιτυγχάνεται μόνο μέσω της ελαχιστοποίησης της απομόνωσης των προσφύγων και του διαχωρισμού τους από την κοινωνία υποδοχής κι αυτό φαίνεται ότι έχει γίνει αντιληπτό από την εκπαιδευτική κοινότητα του  Turnhout.

    

              (Υποδείξεις τήρησης κανονισμών του σχολείου)                   


(Το «καλωσόρισμα» στις μητρικές γλώσσες των προσφύγων στο Taxandria CVO Turnhout)

Λέξεις  ή  μικρές,   τυπικές   φράσεις   του   καθημερινού   λόγου   γραμμένες σε διάφορες γλώσσες, φωτογραφίες αλλοεθνών μαθητών, η δυνατότητα διατήρησης  της  μαντίλας -στοιχείου  καθαρά  θρησκευτικής   ταυτότητας-  κατά  τη  διάρκεια  παρακολούθησης μαθημάτων  ή  ακόμα  και  σε εκπαιδευτικά  κέντρα  όπου  απασχολούνται  γυναίκες  που  είχαν  φτάσει  στην    πόλη    σε    πρότερο    χρόνο    και    έχουν   ήδη    επιτυχώς     ενταχθεί,

 

(Φωτογραφίες μαθητών-προσφύγων στον χώρο υποδοχής του Taxandria CVO Turnhout)

  

 

(Από την παρουσίαση στον Οργανισμό AGENTSCHAP INTEGRATIE & INBURGERING.

Εμφανής η διατήρηση της πολιτισμικής ταυτότητας των απασχολούμενων) 

αλλά και  η ανάρτηση εικόνας που υποδεικνύει τον ορθό τρόπο χρήσης των ειδών υγιεινής -στοιχείο αποκαλυπτικό του πολιτισμικού επιπέδου προσφύγων από συγκεκριμένες χώρες προέλευσης-  αποτελούν μικρά αλλά πολύ χαρακτηριστικά δείγματα της προσπάθειας που έχει καταβληθεί, ώστε να καταστεί πιο οικείο και φιλικό για όλους το νέο περιβάλλον προσαρμογής.

(Αναρτημένη απεικόνιση του ενδεδειγμένου τρόπου χρήσης των ειδών υγιεινής

στα WC του Taxandria CVO Turnhout)

Αποτιμώντας συνολικά το εκπαιδευτικό περιβάλλον για τους πρόσφυγες, όπως έχει διαμορφωθεί στην πόλη του Turnhout, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι στις συνειδήσεις όλων, τοπικών αρχών αλλά και εκπαιδευτικών,  έχει εμπεδωθεί το γεγονός ότι πλέον τα προσφυγικά ρεύματα μεταβάλλουν τα δεδομένα στις χώρες εισόδου και η πολυπολιτισμικότητα του μαθητικού πληθυσμού συνιστά μια μεγάλη πρόκληση. Έτσι, έχουν επιλέξει εκεί να εφαρμόσουν πολιτικές, οι οποίες αφενός επιβάλλουν την απαρέγκλιτη τήρηση κανόνων δεσμευτικών για την αποτελεσματικότητα  του προγράμμα-τος ένταξης, αφετέρου ενθαρρύνουν τη διατήρηση των πολιτισμικών παραδόσεων των διαφόρων ομάδων προωθώντας την ενότητα μέσα στη διαφορετικότητα.

(Σύνθεση αναρτημένη στην είσοδο του Οργανισμού AGENTSCHAP INTEGRATIE & INBURGERING που προωθεί το μήνυμα της ενότητα διαμέσου της διαφορετικότητας)

Κατά ανάλογο τρόπο και στη χώρα μας η ολοένα αυξανόμενη φοίτηση παιδιών προσφύγων στα ελληνικά σχολεία δημιουργεί μια νέα εκπαιδευτική πραγματικότητα και αναδεικνύει κρίσιμα ζητήματα που αφορούν τόσο στη σωστή διαχείριση της ετερότητας όσο και  στην εξασφάλιση ίσων ευκαιριών για όλους. Η ένταξη των προσφύγων είναι μια αμφίδρομη διαδικασία που απαιτεί συναίνεση από όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη. Από τη μια πλευρά οι πρόσφυγες καλούνται, χωρίς να αποποιηθούν την πολιτισμική τους ταυτότητα, να προσαρμοστούν στη χώρα ασύλου αξιοποιώντας τις διευκολύνσεις  που τους παρέχει και  σεβόμενοι τους νόμους της. Από την άλλη πλευρά η χώρα υποδοχής καλείται να αναλάβει πρωτοβουλίες για αποτελεσματικές πολιτικές ενσωμάτωσης, εστιάζοντας ιδιαίτερα στην αντιμετώπιση προβλημάτων που συνδέονται με την εκπαίδευση των παιδιών, καθώς ο αποκλεισμός από την εκπαιδευτική διαδικασία ισοδυναμεί με κοινωνικό αποκλεισμό, ο οποίος δεν προωθεί την ιδέα μιας πολυπολιτισμικής Ευρώπης.