Εργασία στη Νεοελληνική Γλώσσα Β΄ Λυκείου στη θεματική ενότητα "Ρατσισμός"

 Το πρόγραμμα ERASMUS+  που παρακολουθήσαμε στο Turnhout του Βελγίου αφορούσε την ενσωμάτωση των μεταναστών και προσφύγων στη βελγική κοινωνία. Πιο συγκεκριμένα, ενημερωθήκαμε  για τους τρόπους, με τους οποίους οι ομάδες αυτές ενδυναμώνονται αναπτύσσοντας γνώσεις, όπως είναι η εκμάθηση της φλαμανδικής γλώσσας, στην οποία επικοινωνεί η πλειοψηφία της κοινωνίας όπου ζουν, καθώς και δεξιότητες. Επίσης,  πληροφορηθήκαμε πώς οι ομάδες αυτές εντάσσονται στην κοινωνία, κατανοούν το κοινωνικό, οικονομικό και πολιτικό σύστημα της χώρας στην οποία ζουν, κοινωνικοποιούνται, αναγνωρίζονται ως ισότιμα μέλη της κοινωνίας και αναπτύσσουν την αυτοεκτίμησή τους.  Λαμβάνοντας υπόψη τη μεγάλη σημασία που έχει σήμερα για την ελληνική κοινωνία, η οποία λόγω της προσφυγικής κρίσης καθίσταται ολοένα και περισσότερο πολυπολιτισμική, η παροχή διαπολιτισμικής αγωγής, σχεδίασα κάποιες δραστηριότητες στο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας της Β΄ Λυκείου, και συγκεκριμένα στη θεματική ενότητα «Ρατσισμός».  

Οι μαθητές χωρίστηκαν σε ομάδες και αναζήτησαν υλικό σχετικά με τις μορφές του ρατσισμού, τα ιστορικά παραδείγματα των φυλετικών διακρίσεων, την αναζωπύρωση των ρατσιστικών αντιλήψεων στην εποχή μας. Στη συνέχεια, πραγματοποιήθηκε συζήτηση στην τάξη, στη διάρκεια της οποίας προβληματίστηκαν και κατέθεσαν τις ιδέες τους για τα αίτια που προκαλούν τον ρατσισμό και τις συνέπειές του και, επίσης, διατύπωσαν προτάσεις για τον περιορισμό του αρνητικού αυτού φαινομένου. Μετά τη συζήτηση, σε ξεχωριστή διδακτική ώρα εργάστηκαν πάλι σε ομάδες χρησιμοποιώντας το λογισμικό GLOGSTER, προκειμένου να δημιουργήσουν διαδικτυακές αφίσες. Τελικά δημιουργήθηκαν τρεις διαδικτυακές αφίσες αναφορικά με το κοινωνικό πρόβλημα του ρατσισμού. Οι αφίσες αυτές περιέχουν κείμενο, εικόνες και βίντεο, που οι μαθητές άντλησαν από το υλικό που είχαν συγκεντρώσει στην πρώτη φάση της εργασίας τους. Για την εύρεση αυτού του υλικού χρησιμοποίησαν σε πολύ μεγάλο βαθμό το Διαδίκτυο. Πρέπει να σημειωθεί ότι στο επιμορφωτικό σεμινάριο στο Βέλγιο ενημερωθήκαμε επίσης στο θέμα της χρήσης των νέων τεχνολογιών κατά την εκπαιδευτική διαδικασία. Το GLOGSTER είναι ένα από τα λογισμικά που μας παρουσιάστηκαν εκεί. Επιπλέον, διδαχθήκαμε πώς μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε υλικό από το Διαδίκτυο, προκειμένου να εφαρμόσουμε αντιρατσιστικές τεχνικές στην τάξη.

Στόχος των δραστηριοτήτων αυτών ήταν να ευαισθητοποιηθούν οι μαθητές απέναντι στο κοινωνικό πρόβλημα του ρατσισμού, ώστε να επιδεικνύουν σεβασμό και ανεκτικότητα απέναντι σε άτομα διαφορετικής εθνικότητας ή σε άτομα που προέρχονται από ευπαθείς κοινωνικές ομάδες. Ακόμη, επειδή πλέον στους μαθητές συμπεριλαμβάνονται και παιδιά μεταναστών από άλλες χώρες, έκρινα πως οι δραστηριότητες αυτές μπορούν να ισχυροποιήσουν τους δεσμούς μεταξύ των μαθητών μου και να συμβάλουν στον περιορισμό τυχόν συγκρούσεων ανάμεσα σε παιδιά με εθνοπολιτισμικές διαφορές. Η ανάπτυξη κλίματος επικοινωνίας, αλληλοκατανόησης, ενσυναίσθησης και εμπιστοσύνης ανάμεσα σε μαθητές διαφορετικής κοινωνικής και πολιτισμικής προέλευσης αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση, ώστε να δημιουργηθεί θετικό κλίμα για τη μάθηση. Οι μαθητές ανταποκρίθηκαν θετικά στην όλη διαδικασία, όπως φάνηκε από τη συζήτηση που πραγματοποιήθηκε μετά την αρχική συγκέντρωση υλικού για τον ρατσισμό αλλά και από το ενδιαφέρον που επέδειξε η κάθε ομάδα για τη δημιουργία της σχετικής αφίσας. Επίσης, πρότειναν τη δημοσίευση των εργασιών τους στην ιστοσελίδα του σχολείου, προκειμένου να ευαισθητοποιηθούν πάνω στο ζήτημα και οι υπόλοιποι μαθητές του σχολείου.

Επιπλέον, στόχος ήταν να εξοικειωθούν οι μαθητές με την ομαδική εργασία, συνειδητοποιώντας παράλληλα και την αξία της. Λαμβάνοντας υπόψη τις κοινωνιογνωστικές θεωρίες μάθησης των L. Vygotsky,  Doise και Mugny, οι οποίες εξαίρουν το ρόλο που διαδραματίζει στη μάθηση ο κοινωνιοπολιτισμικός παράγοντας, δόθηκε ιδιαίτερη βαρύτητα στην ενθάρρυνση της συνεργασίας και αλληλεπίδρασης μεταξύ των μαθητών. Συγκεκριμένα, με δεδομένο ότι η γνώση δεν κατασκευάζεται μέσα σε ένα πολιτισμικό και επικοινωνιακό «κενό», μαθητές με κοινωνικοπολιτισμικές διαφορές κλήθηκαν να εργαστούν ομαδικά για τη διεκπεραίωση των δραστηριοτήτων. Αξίζει επίσης να τονιστεί ότι οι μαθητές καθοδηγήθηκαν προς μια ανακαλυπτική πορεία μάθησης(ανακαλυπτική μάθηση J.Bruner) , ώστε να ενισχυθεί η πρωτοβουλία και η αυτενέργειά τους. Ακόμη, βασική επιδίωξη ήταν να συνηθίσουν στη διερεύνηση και επιλογή πληροφοριών μέσα από το υλικό που προσφέρει το διαδίκτυο και, κυρίως, να μάθουν να αξιολογούν το πληροφοριακό υλικό που εντοπίζουν. Οι μαθητές, εξάλλου, ασκήθηκαν στο να αναζητούν στο διαδίκτυο υλικό (φωτογραφίες, μουσική, ήχους) που να ταιριάζει στην εργασία τους. Επειδή οι μαθητές έμαθαν να κατασκευάζουν διαδικτυακές αφίσες, οι οποίες εκτός από κείμενο περιλαμβάνουν εικόνες και ήχο (βίντεο), πρέπει να γίνει λόγος για την αξία της πολυτροπικότητας. Σύμφωνα με τη θεωρία της πολυτροπικότητας το κείμενο δε σηματοδοτείται μόνο με τον τρόπο που χρησιμοποιείται η γλώσσα αλλά και η εικόνα, οι κιναισθητικές πράξεις, ο ήχος, τα τυπογραφικά μέσα  που συνοδεύουν το κείμενο. Ο λόγος σχεδόν πάντα αναπτύσσεται παράλληλα με άλλα σημειωτικά μέσα. Η κατανόηση της πολυτροπικότητας από τους μαθητές είναι αναγκαία, διότι το νόημα παράγεται με τρόπους που είναι όλο και περισσότερο πολυτροπικοί, στους οποίους οι γραπτοί – γλωσσικοί τρόποι νοήματος είναι αναπόσπαστο μέρος των οπτικών, ακουστικών και χωρικών τύπων νοήματος. Παράλληλα, στο χώρο της εκπαιδευτικής τεχνολογίας αναπτύσσεται η τάση της αξιοποίησης του υπολογιστή ως αναπαραστατικού μέσου για έκφραση των μαθητών. Έτσι οι μαθητές έχουν τη δυνατότητα να δημιουργήσουν τη δική τους εργασία αξιοποιώντας εργαλεία που επιτρέπουν την εύκολη επιλογή τυπογραφικών χαρακτήρων, την οπτικοποίηση, την εισαγωγή ήχου, κίνησης. Οι μαθητές μπορούν να προσθέσουν, να βελτιώσουν, να αναθεωρήσουν και τέλος να δημοσιοποιήσουν την εργασία τους. Λειτουργούν δηλαδή ως δημιουργοί και όχι μόνο ως αναγνώστες. 

Στους παρακάτω συνδέσμους υπάρχουν οι τρεις διαδικτυακές αφίσες. 

http://edu.glogster.com/glog/rasicm1/279vmnnshii

 http://edu.glogster.com/glog/racism-2/2mxqhfbikdl  

 http://edu.glogster.com/glog/racism-3/2q7ijtsjhmb   

Αξιολόγηση των δραστηριοτήτων
       Οι  μαθητές έδειξαν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη θεματική ενότητα "Ρατσισμός" και μάλιστα εξέφρασαν την άποψη πως ήταν η καταλληλότερη ενότητα για να διοργανωθούν κάποιες επιπλέον δραστηριότητες. Δήλωσαν ευαισθητοποιημένοι για τα καθημερινά παραδείγματα αναζωπύρωσης του αρνητικού αυτού φαινομένου καθώς και για την ανάγκη δημιουργίας κλίματος ανεκτικότητας, αλληλεγγύης, συνεργασίας, ενσυναίσθησης μέσα σε μία σχολική τάξη που περιλαμβάνει μαθητές διαφορετικής κοινωνικής και πολιτισμικής προέλευσης. Ο προβληματισμός και η κινητοποίησή τους τους οδήγησε στο να επιδείξουν ιδιαίτερο ζήλο κατά τη συλλογή του σχετικού υλικού. Κατά τη συζήτηση που ακολούθησε ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες ήταν και οι προτάσεις τους για την αντιμετώπιση των διάφορων μορφών ρατσιστικής συμπεριφοράς που εκδηλώνονται μεταξύ νέων με εθνοπολιτισμικές διαφορές μέσα σε μια σχολική μονάδα.Τόνισαν μάλιστα πως σε τέτοιου είδους δράσεις με θέμα τον ρατσισμό πρέπει να λαμβάνει μέρος το σύνολο των μαθητών του σχολείου, ώστε να επέλθουν πραγματικές αλλαγές στις μεταξύ τους σχέσεις. Αυτό, κατά τη γνώμη τους, αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για σχολεία όπου φοιτούν παιδιά μεταναστών ή προσφύγων.
          Όσον αφορά το λογισμικό GLOGSTER που χρησιμοποιήθηκε για να κατασκευαστούν οι διαδικτυακές αφίσες, οι μαθητές θεώρησαν τη χρήση του σχετικά εύκολη ενώ παράλληλα δήλωσαν πως η συγκεκριμένη δραστηριότητα κατέστησε το μάθημα πιο ενδιαφέρον κι ευχάριστο. Αξίζει να τονιστεί πως κατά τη δημιουργία αφίσας ενεργοποιήθηκαν και μαθητές που επιδεικνύουν αδιαφορία κατά την παραδοσιακή διδασκαλία, στοιχείο που αποδεικνύει ότι η χρήση νέων τεχνολογιών στην εκπαίδευση  μπορεί να εμπλουτίσει ευεργετικά το μάθημα και να κινητοποιήσει το ενδιαφέρον ενός μεγάλου αριθμού μαθητών.
               Οι δραστηριότητες αυτές έχουν δυνατότητες επέκτασης, καθώς θα μπορούσαν να αποτελέσουν μέρος ενός ευρύτερου σεναρίου με θέμα τον ρατσισμό ή ενός project. Το λογισμικό GLOGSTER θα μπορούσε ακόμη να χρησιμοποιηθεί και για τον εμπλουτισμό των δημιουργικών εργασιών που καλούνται να συνθέσουν πλέον οι μαθητές του Λυκείου, καθώς η δημιουργία αφίσας μπορεί να ολοκληρωθεί με ευκολία σε μικρό χρονικό διάστημα.
                                                                                                             Χατζηζήση Ελένη